NLW MS. Peniarth 5 (The White Book of Rhydderch, part 1) – page 3v

gan y lleuat. Kannys pan dyfo y tyf a phann gilyo y kilya; a phan vo kyhyt y dyd a| r nos

mvyhaf vyd y llanw rac y ffellet. Ac ym| pen bop pedeir blyned ar bymthec y daw y dechreu

val lleuat. Ampotis y gelwir morgervyn yn y weilgi. A phan aner y lleuat o| r trag+

wres y cryn y tonnev ac y sugyn attei. Ac yn y dayar y mae gordwyn a cher llaw yr ei+

gyaun honno y mae gogouev llydan a lleod keu. Yn y rei hynny y kymerir y gwynnoed o ym+

daraw y mor. A rei hynny oc ev gwynt a diuant dyfred y mor a ymgwyn trwy y gogouev

y dayar ac eilweith y crynnant o vawr teruysc. c o| r gwynnoed hynny y byd kyffro

yn y daear. Kannys y gwynnoed a warchaer yn lleoed kev pan geysson didor y kyffro+

ant y daear ac y gwanant yndi y gynnwrwf. Ac o hynny y dygwydant y dinassoed.

A| r kyffro hwnnw yn y daear a vyd taran yn yr wybyr. Ny hanbid mwy y mor yr

a el o dwfyr yndaw. Kanys drwy ffyrd dirgel y kerdant yn ev hauonyd. Wrth hyn+

ny y byd hallt y mor yr a el o dwfyr a glaw yndaw kany chymyscant ac ef. Duw

a oruc ffynnawn ym paradwys ac a| e gvahanwys yn bedeir auon y ogylchynu pedeir ran

y byt. Ac vegys y llithir peth ysgaun ar wrthaf peth trwm velly y llithir y dwf+

yr croev ar yr hallt. Ac wrth hynny y mae croevach gwarthaf y mor no| e waelawt.

Gwrchyon o| r awyr yw pob peth o| r a weler o| r dayar hyt y lleuat. Ac o hwnnw y keiff

pawb y anadyl. Ac wrth y vot yn wlyb yd ehet yr adar yndaw vegys pyscawt yn y mor.

Ac yn yr awyr hwnnw y mae dievyl yn aros dyd brawt. Ac ohonnaw y kymerant

corff pan ymdangosswynt y dynyon. Ac o hwnnw y genir y gwynnoed. Canyt oes o| r

gwynt dim namyn awyr kyffroedic. Deudecwynt yssyd ac enw ar bop vn o| r deu+

dec. Ac o hynny petwar prifwynt yssyt. Kyntaf yw Septemtrio ac ef a wna oeruel ac

wybyr. Ac o| r tu deheu y mae Orcius a wna eiry a chenllysc. Ac o| r tu asseu y mae Eurus

a wna nywl. Trydyd yw Auster a Nothus; ac ef a wna llawer tymhestyl yn yr awyr. Ac

ef a wna gwres a mellt a gvlybwr. A dehev yw Euroauster gwynt twym yw. Ac o| r

tu assev y mae Euronothus. Lleiaf a wna gwynt dehev o dymestyl yn y mor kanys

araf yw. Petweryd yw Zephirus a wna blodev a gwellt ac a dwc blodev ac a hyrr

gayaf. A dehev yw Affricus a wna taranev a mellt. Ac assev yw Corus a wna wy+

byr yn y dwyrein a goleuat yn yr Yndea. A deuwynt ereill Aura a Baltanus. Aura yn y

daear ac Vltanus yn y weilgi. A| r gwynnoed a chrynnant dyfyred yn yr awyr. Y rei h+

ynny a revant yn yr wybyr. A ffan wasgarwynt y gwynnoed y rei hynny y byd

godwrd mawr yn yr awyr a| r wybyr. Ac wrth hynny o sein yr wybyr y daw y taran

a| r tan a daw o hynny yw y mellt. A| r envys yn yr awyr petwar lliwawc vyd o gyss+

cawt pelleidyr yr heul yn yr wybyr keuerbyn ac ef. Megys pan lathro yr heul y

mevn y llestyr llaun y tywynna ar y nen. O| r awyr y byd lliw tan o| r dwfyr y

coch a| r gwyrd o| r dayar y glas. Kawadev a daw o| r wybyr. Gwedy yd el y denvydyev

bychein yn vawr ny|s kynneil yr awyr. Ac yna y tawd yr heul ac y krynn y gwynt

y daear. A| r glaw kyt hanffo o| r mor ny byd hallt canys o wres yr heul y byd cro+

ew. A| r glaw hvnnw gwedy ys revo y gwynt a daw yn genllysc. A| r eiry o wres y dwf+

yr heb vynet etwa yn genllysc a reva a vyd eiry. A| r gwlith a daw o| r awyr. A| r ny+

wyl o| r daear. A phob korff a henyw o petwar defnyd hynny. Prenn gwedy torrer

ar y tan ran y tan a lysc ohonnaw a ran y dayar a vyd llvdw a ran y dwfyr a| r

awyr a a yn vwyg y| r awyr. Ac wrth hynny y mae agarw vrth vot ryw y daear a| r

awyr yndaw. A| r syr a welir y nos yn dygwydaw nyt ynt syr namyn grwychyon

o| r awyr sych yn y gwlyb ac yna y diffyd. Seith blanet yssyd. Kyntaf yw y

lleuat a lleiaf yw y syr. Ac vrth hynny y gwelir yn vwy no| r lleill rac y nesset

y dayar. Ac yn y kylch kyntaf y mae. Ac o hannyan y tan yn kymyscu a| r dwfyr