Breudwd Welsh Prose 1300-1425
Cymraeg

Oxford Jesus College MS. 111 (The Red Book of Hergest) – page 114v

Ystoria Carolo Magno: Can Rolant

114v

474

eilweith y dywaỽ˄t Marsli ỽrth wenwlyd
ual hynn. Edrych di o|hynn aỻann dy uot
ti yn|an vnolyaeth ni. ac ny eill an kyfnes+
safrỽyd ni an gwahanu vyth bellach. A
ỻyna y|rodyon a|edeỽeis i drỽy vyg|kena+
deu y chyarlys. a|ỻyna vgein|gỽystyl o w+
ystlon. a|ỻyna agoryadeu saragus vyn
dinas. i. idaỽ ef heuyt. a phan rodych di
idaỽ ef y petheu hynn. koffa eu kympỽys+
saỽ ymi ac aghev Rolant a phar y vot
yn geitwat ar yr ol. ac os hynny a|vyd ef
a geiff agheu teruynnedic o|m deheu i.
bit ual y dywedy di heb·y gwennỽlyd.
A blỽydyn vyd gennyf|i bob aỽr o|r y hoet+
ter am agheu Rolant. a gwedy yr|ym+
adrodyon hynny yd ystynnaỽd Gỽennỽlyd
ar y uarch. a|cherdet ymeith y·gyt a|r gỽ+
ystlon a|r|anregyon yny doethant hyt ỻe
yd oed Chyarlys. A|r|boredyd y kyuodas+
sei Chyarlys y dyd hỽnnỽ megys peunyd
a gwedy gwarandaỽ pylgein ac efferen
y tynnassant bebyỻ idaỽ ar weirglaỽd
dec wastat ehang. ac y am Rolant yd|o+
ed anneiryf o|wyrda ygkylch y brenhin.
ac ny ỽybuant dim yny doeth gwennỽlyd
attunt. ac yn gyỽreint dỽyỻỽreid vegys
bradwr ymdidan a|oruc a chyarlys ual
hynn. Chyarlys vrenhin kyuoetha+
ỽc. a iachao di duỽ hoỻgyuoethaỽc yr|hỽnn
yssyd wir Jechyt y bob cristaỽn. a|ỻyma
agoryadeu saragys y mae Marsli yn
y hanuon ytt a|hynn|o|e drysor ac ugein
gỽystyl o wystlon o veibon bonhedigy+
on ar gedernit tagneued ytt a|chyttu+
vndeb ac ef. ac a|erchis ytt na sorrut
am algaliff y ewythyr a|archassut ti y
anuonn ytt. Ef a|doeth seith|mil o|wyr
ac a|e|ducsant y|m|gwyd i y|gan varsli
ac a|aethant ar logeu y|r mor ac ymỽr+
thot a fyd. ac ny hỽylessynt mỽy no dỽy
viỻtir o|r mor yny wasgaryssant gan
dymhestyl. a mordỽy. ac ny wys na bo+
dynt oỻ. a phei|trigyessynt yg|kyuoeth
marsli kyt bei drỽc gantaỽ euo a|anuo+
nessit yma y|th|ewyỻys di. Ac ual yd edeỽ+
is Marsli oreu ỽrthyf i ef a|e|kywira. ac

475

ef a|daỽ y|th ol y freinc y gymryt yno bedyd
a ffyd gatholic. ac y rodi gỽrogaeth y|ttith  ̷+
eu a|e|dỽlaỽ* y·gyt yn|diaryf. ac ny|cheis ef
o|e|gyuoeth namyn a|uynnych di y rodi i+
daỽ o|e dala ydanat. Kỽbỽl y gwneuthost|i
dy negesseu heb·y chyarlys. a|thitheu a
geffy byth y|th vyỽ enryded a|ỻes o achaỽs
y neges honno. ac yn|y ỻe ar|hynt gossot
arỽyd a|orugant ar gychwyn a dodi ỻef ar
eu kyrnn. A phan|ỽybu y|ỻu|hynny ỻawen+
hau a|orugant yn uaỽr. a dechwyn eu peby+
ỻeu. a|chynnuỻaỽ eu ỻu ygyt ac eu|daoed
gwasgaredic. a|dodi eu sỽmereu ar eu meirch.
a chymryt eu hynt parth ac eu damunedic
ffreinc. ac nyt oed vỽy no dỽy viỻdir y ỽrth
byrth yr yspaen a gerdassynt pan oed bryn+
haỽn. ac y bu|dir udunt bebyỻyaỽ ar y
noeth ueyssyd. ac yd|oed pedwar can|mil
o uarchogyon aruaỽc o|r paganyeit yn
eu hymlit ac yn agos y lu freinc yd ymdir+
gelyssant y|nos honno. A|r nos honno
y kysgaỽd Chyarlys yn|ludach no nossw+
eith araỻ. a|thrỽy y hun y dangosset i+
daỽ distrywedigaeth y wyr. Sef ual y
gwelei y uot ym|pyrth yr yspaen a phala+
dyr onn yn|y laỽ. ac ef a|ỽelei|wenwlyd
yn|tynnu y paladyr. a|e phrydyaỽ yny
vei y paladyr yn van dryỻyeu uch y
benn. a chyt bei aruthur gantaỽ y weledi  ̷+
gaeth ny deffroes yr hynny. Ac yn|yr vn hun
ef a|welei y uot yn dala arth ỽrth dỽy ga+
dỽyn yn rỽym. a|e urathu a|ỽelei o|r arth
yn|y ureich deheu a|e vriwaỽ a|e gnoi a
rỽygaỽ y|diỻat. Ac ar hynny y gỽyl ỻeo+
part yn dyuot y ỽrth yr yspaen. ac yn
dỽyn ruthur gandeiraỽc idaỽ. ac yn hyn+
ny y deuei helgi o|e|lys e|hun y erbyn y
vrỽydyr dros y arglwyd. a chyrchu y
ỻewpart yn hy a|e achuchub* y gantaỽ.
Ac yr yr hynn yd|oed yn|y|welet ny|pheidy+
aỽd a chysgu yny vu dyd. A pan vu dyd
drannoeth kyuodi a|oruc Chyarlys a
galỽ y wyrda y amovyn ac ỽynt pỽy a
drigyei yn ol y gadỽ y ỻu rac ymlit ac
ofyn tỽyỻ. Nyt oes heb·y gwenwlyd yn+
ni a weỻ weda idaỽ hynny no rolant.
Sef a|oruc