Breudwd Welsh Prose 1300-1425
Cymraeg

Oxford Jesus College MS. 111 (The Red Book of Hergest) – page 115r

Ystoria Carolo Magno: Can Rolant

115r

476

ac nat oes le dioualach gennyf|i uot yn+
daỽ noc ym|brỽydyr. a|durendard y|m ỻaỽ yn
trychu uyg gelynyon. a|thi a|m|gwely i
hediỽ yn eu|kymynu ỽynt ual y mynnynt
eu marỽ rac aros dyrnodeu eu|medelỽr.
Myui heb·yr oliuer y dryded weith a|gyg+
horỽn ganu yr eliffant y dỽyn y brenhin
attam rac coỻi gordercholwyr freinc a|e+
dewit ygyt a|tthi* yma. ac rac goruot o|r
ysgymynyeit racko arnam ual y|ỻiwer
ynn eilweith. Nyt ef a|wnel duỽ heb·y ro+
lant kymraỽ o·honaf|i luossogrỽyd ny
aỻwyt eiryoet eu|kymraỽ. Ny liwir byth
y|rolant y uot yn gornaỽr yr ofyn paganye+
it. ac nyt ymgeffylypo Rolant vyth y gy+
nyd tra|gaffo ef vrỽydyr. kany byd y gy+
nyd namyn o lef y gorn galỽ bỽystvileit
o|lỽyneu. Ac ual y|goruc Rolant eiryoet. ef
a|e|gwna ettwa. Nyt amgen taraỽ dyrnodeu
calet mynych a durendart. a thrychu me+
irch a gwyr. ac arueu ar|y|meirch yny vỽ+
ynt yn dryỻeu man. a|thyỻu y bydinoed. ac
eu|bỽrỽ. a sathru y deissyeu kalaned a|adaỽ+
ei|durendard. ac nac annoc ym beỻach waratwyd
kymeint a|hỽnnỽ. nac annogaf. heb·yr oli+
uer namyn pa beth bynnac a|darffo nac yn
nac y|n|kydymdeithon ny eỻyr y|etliw y o  ̷+
liuer. Ac yna y nessaassant ar eu|gelyny+
on. a|darogan eu merthyrolyaeth a|e kyf  ̷+
froes ar dagreuoed. nyt|yr kymraỽ eu|hag+
eu nac yr methyant. namyn gwarder a
charyat a rybuchet paỽb onadunt o|e gi+
lyd. Ac oliuer a|dywaỽt ỽrthunt gan eu
hannoc ac eu kyffroi y vrỽytraỽ. A wyrda
etholedic heb ef pei na|phrovỽn i gynt aỽch
ffydlonder chỽi. ac aỽch dewred chwi. yn
vynych ym|brỽytreu mi a|ch goganỽn
am aỽch dagreuoed. ac a|dywedỽn y|mae
o lyuyrder. a|pheidyỽch beỻach a|hynny.
Amadaỽet baỽp ohonaỽch a|e gilyd o
gwnaethaỽch o gam. a bydỽch ungar vn+
esgar. ac nac ofynhaet neb ohonaỽch
y agheu yn ymlad dros wlat nef. ka+
nys ymadaỽ a|buched amharhaus a|ỽne+
ỽch y geissaỽ buched dragywyd. A|pha+
ỽb o·nadunt a|vuant uuud y dysc Oliuer

477

ual y herchis o gỽbỽl yny ymdyrchaf+
yssant yg|gogonyant a|goruoloed gaffel
brỽydyr hyt nat oed vn ohonunt ny da+
munei kaffel agheu yr kaffel o·honaỽ
ynteu vn o elynyon crist kynn agheu.
A C yna y|dywaỽt Rolant ỽrth oli+
uer. yr|aỽrhonn garu gedymdeith
yd atwen i dy uot ti yn|gedymdeith
y|rolant. ac yn uaỽr·hydic o syberwyt
freinc a|e|deuaỽt. a chyuerbyn a|r freinc
ar vynyd uchel yd|oed varsli a|phedwar
can|mil o uarchogyon aruaỽc. ac y gan
mil o·nadunt yd erchis ef udunt. raculae+
nu parth a|ỻu rolant ac ymerbynyeit
ac wynt a|orugant yn wychyr. a Marsli
yn|eu|hannoc. a|r gorchetholwyr hynny
a|disgynnassant ar hyt ystlys y mynyd.
Ac a|doethant parth ac att y cristonogy+
on. a|r|deudec gogyfurd yn eu|blaen yn|re  ̷+
olus vrdasseid. ac ym|blaenaf o hynny yd
oed nei Marsli a|falsaron y ewythyr gan
y ystlys. ac yn|deudec bydin y rannas+
sant eu ỻu. Ac ueỻy yn reolus y|doethant
yn|erbyn Rolant. O|r tu|araỻ rolant
ac Oliuer a|lunyaethant eu|bydinoed ỽyn+
teu yn reolus kan oedynt hydysc ar
vrỽytreu a|chyfrangheu calet o grist+
nogaỽl uuched. A phan welas y pa+
ganyeit ỽynt mor reolus a|hynny ac
mor baraỽt. aryneigyaỽ yn uaỽr a|oru+
gant o debygu eu bot yn amlach noc
yd|oedynt ual y|mae deuaỽt gan rei of+
ynnaỽc. Ac yna y mynnei y|rei onadunt
a|vei yn ymyl y ỻu eu bot yn eu|perued
rac ofyn. ac ny phetrussod rolant a|e|lu y
ymyl y vrỽydyr mỽy no|e|pherued. na+
myn tyvu y lewder a|e hyder a|e fynny+
ant heb aryneigaỽ y vrỽydyr mỽy no
ỻew dywal bonhedic pan|dyrchauei y
vyned yn|erbyn morynnyon adỽyn. a
dỽyn ruthur a|oruc ymplith y elynyon
a dywedut ỽrth Oliuer. kanys ar uessur
ymlad y trigyaỽd y|niuer gorecholwyr
hynn yma Jaỽnaf yỽ udunt ymlad. ~ ~
A pha|beth bynnac a|wnelont hỽy nyni
a ymladỽn. ac a dangossỽn udunt agreift