Breudwd Welsh Prose 1300-1425
Cymraeg

Oxford Jesus College MS. 111 (The Red Book of Hergest) – page 176r

Y gainc gyntaf

176r

713

y|nos gyntaf. Treulaỽ y vlỽydyn a|ỽnaeth trỽy
hela a|cherdeu a|chyfedach a|charueidrỽyd ac ym+
didan a chedymdeithon. hyt y nos yd oed oet y
gyfranc. Yn oet y nos honno kystal y doei y gof
y|r dyn eithaf yn|yr holl|gyuoeth yr oet. ac yntev
a|doeth y|r oet a|gỽyrda y gyuoeth y·gyt ac ef. ac
y·gyt ac y doeth y|r ryt. marchaỽc a|gyuodes y
vynyd. ac a|dywaỽt val hynn. a wyrda heb ef ym+
wrandeỽch yn|da y·rỽng y deu vrenhin y mae
yr oet hỽnn y·ryngtunt. a hynny rỽng eu|deu
gorf ell|deu. a|phop un ohonunt yssyd haỽlỽr ar
y gilyd. a|hynny am|dir. a|dayar. a|segur y|diga+
ỽn pỽb* o·honaỽch vot eithyr gadu y·ryngtunt
ỽy eỻ|deu. ac ar hynny y deu urenhin a nessa+
yssant y·gyt am|perued y ryt. ac ymgyuar+
uot. ac ar y gossot kyntaf y gỽr a|oed yn|lle ara+
ỽn a|ossodes ar hafgan ym|perued bogel y|dary+
an yny hyỻt yn deu hanner ac yny|tyrr yr ar+
ueu. Ac yny vyd hafgan hyt y vreich a|e pala+
dyr dros pedrein y varch y|r ỻaỽr. ac agheuaỽl
dyrnaỽt yndaỽ ynteu. a unben heb·yr hafgan
pa|dylyet oed itti ar vy angeu i. nyt yttoedỽn i yn
holi dim ytti. ny wydỽn achaỽs itt heuyt y|m
ỻad i. ac yr duỽ heb ef canys dechreueist vy ỻad
gorffen. a vnbenn heb ynteu. ef a eiỻ vot yn
ediuar gennyf a|wneuthum itt. keis a|th ladho
ny ladaf i di. vyg gỽyrda|kywir heb·yr Hafgan
dygỽch vi odyma. neut teruynedic agheu y
mi. nyt oes ansaỽd ymi ych kynnal chỽi beỻach.
vyg|gỽyrda ynheu heb y gỽr a|oed yn|ỻe araỽn
kymerỽch ych kyuarỽyd a|gỽybydỽch pỽy a
dylyy bot yn|wyr ymi. arglỽyd heb y gỽyrda paỽb
a|e dylyy. kanyt oes vrenhin ar|holl annỽvyn
namyn ti. Je heb ynteu a|del yn|waredaỽc iaỽn
yỽ y gymryt. ac ar ny del yn vuud. kymheỻer
o nerth cledyfeu. Ac ar hynny kymryt gỽro+
gaeth y gỽyr a|dechreu goresgyn y wlat.
ac erbynn hanner dyd drannoeth yd|oed yn|y
vedyant y dỽy deyrnas. Ac ar hynny ef a
gerdỽys parth a|e gynnadyl. ac a|doeth y
lyn cuch. A|phan|doeth yno yd|oed araỽn
vrenhin annỽuyn yn|y erbyn. ỻaỽen vu pob
vn ỽrth y gilyd ohonunt. Je heb·yr araỽn
duỽ a|dalo itt dy gedymdeithas mi a|e kigleu.
Je heb ynteu pan|delych dy hun y|th wlat. ti
a|wely a|wneuthum y·rot ti. a|wnaethost

714

heb ef yrof|i. Duw a|e talo itt. Yna y rodes ara+
ỽn y ffuryf a|e|drych e|hun y pỽyỻ pendeuic dy+
uet. ac y kymerth ynteu y ffuryf e|hun a|e|drych.
Ac y kerdaỽd araỽn racdaỽ parth a|e|lys y
annỽvyn. ac y bu digryf gantaỽ ymwelet a|e
niuer ac a|e teulu. kany|s gỽelsei yr ys|talym.
Wynteu hagen ny wybuyssynt y eisseu ef. ac
ny bu newydach gantunt y dyuodyat no|chynt.
Y dyd hỽnnỽ a drelwys* trỽy digrifỽch a|ỻewenyd.
ac eisted ac ymdidan a|e wreic ac a|e wyrda. a phan
vu amserach kymryt hun no chyuedach y
gyscu yd|aethant. Y wely a gyrchwys y bren+
hin a|e wreic a|aeth attaỽ. Kyntaf y gỽnaeth
ef ymdidan a|e wreic. ac ymyrru ar|digrifỽch
serchaỽl a charyat arnei. a hynny ny|s|gordyf+
ynassei hi yr ys|blỽydyn. a|hynny a|vedylyỽys hi.
Oi a|duỽ heb hi pa amgen vedwl yssyd yndaỽ ef
heno noc a|ry uu ys blỽydyn y|heno. a medylyaỽ
a|wnaeth yn|hir. a gỽedy y medỽl hỽnnỽ dyhu+
naỽ a|ỽnaeth ef. a|pharabyl a|dywaỽt ef ỽrthi
hi a|r eil a|r trydyd. ac atteb ny|s kauas ef gen+
thi hi yn hynny. Pa achaỽs heb ynteu na dywe+
dy di ỽrthyf i. Dywedaf ỽrthyt heb hi na dywe+
deis ys blỽydyn y gymeint yn|y kyfryỽ le a hỽnn.
Paham heb ef. ys glut a|beth yd ymdidanyssam ni.
Meuyl im heb hi yr ys blỽydyn y neithwyr o|r pan
elem y|n·yblic yn|diỻat gỽely na digrifỽch nac
ymdidan nac ymchoelyt ohonat dy wyneb attaf|i
yn chwaethach a|uei vỽy no|hynn o|r bu y·rom ni.
Ac yna y medylyỽys ef. Oi a arglỽyd duỽ heb
ef kadarn a vngỽr y gedymdeithas a|diffleis a
geueis i yn|gedymdeith. Ac yna y dywaỽt ef
ỽrth y wreic. arglỽydes heb ef na chabla di viui.
Yrof|i a|duỽ heb ynteu ny chysgeis ynneu ygyt
a|thitheu yr ys blỽydyn y neithwyr. ac ny orwed+
eis. Ac yna menegi y hoỻ gyfaranc a|wnaeth
idi. Y duỽ y|dygaf vyng|kyffes heb hitheu. ga+
uael gadarn a|geueist ar gedymdeith yn|herỽyd
ymlad a|phrouedigaeth y gorff. a|chadỽ kywirdeb
ỽrthyt titheu. Arglỽydes heb ef sef ar y|medỽl
hỽnnỽ yd oedỽn ynheu. tra|deweis ỽrthyt ti.
di·ryued oed hynny heb hitheu. Ynteu pỽyỻ pen+
deuic dyuet a|doeth y gyuoeth ac y wlat. a|dechreu
amouyn a gỽyrda y wlat beth uuassei y arglỽyd+
iaeth ef arnadunt hỽy y vlỽydyn honno. y ỽrth ry
uuassei kyn|no hynny. arglỽyd heb ỽy ny bu gys+
tal