Breudwd Rhyddiaith Gymraeg 1300-1425
English

Rhydychen, Llsgr. Coleg yr Iesu 111 (Llyfr Coch Hergest) – tudalen 249r

Brut y Saeson

249r

1000

Yr adeỽlff hỽnnỽ a vu gyntaf pennyadur
o|r saesson ar yr hoỻ deyrnas. ac a vuassei es+
gob ar gaer wynt. ac o achaỽs y volyanrỽ+
yd a|e brudder y kymheỻwyt ef drỽy gyffre+
din gynghor yr hoỻ deyrnas y wreika. Ef
a|rodes decuet rann y deyrnas y|r eglwysseu.
ac a|e breinyaỽd hyt na darestyngei na|r
eglwysseu na|r prelatyeit eglwyssic y neb
ryỽ wassanaeth. na threth na govyn
yn|dragywyd. idaỽ y ganet tri meib.
D Eudeng mlyned a thrugeint ac
wythgant oed oet crist. pan wle+
dychaỽd alvryt y vab ef yr ieuaf wedy
angheu y deu vroder hynaf. a|r alvryt
hỽnnỽ a vagyssit y gan leo bab. a gỽr
ỻythyraỽl oed. ac ef gyntaf a|gauas co+
ron a|chyssegyr y gan leo bab. ac am hyn+
ny y|dywetpwyt y vot ef yn gyntaf pen+
nadur ar y|deyrnas. Ef a droes amryf+
aelyon lyfreu yn ffrangec. ac val hynn
y rannei ef y amser. wyth aỽr a rodei ef
yng|gwedieu a dysc ac ysgruthyr. wyth
ereiỻ y lywodraeth y kor a|e|dadleuoed.
ac wyth ereiỻ yn|y negesseu e|hun a|rei
y deyrnas. Yn|y gapel ef yd oed kannỽyỻ
o bedeir rann ar|hugeint. a honno a|e dys+
gei ef am y|wassanaeth bop aỽr. Ef
a|wnaeth kyfreitheu y saesson. ac ef a
beris y gymeint o hedỽch yn|y deyrnas
a pheri crogi modrwyeu ar|hyt yr heo+
lyd a|r plassoed. ac nyt oed neb a|lauas+
sei eu kymryt. Hanner y damweinyeu
ef a|r|da a|gaffei yn gyfyaỽn a|rodei y|r
manachlogoed. a|e ardretheu a|rannei
yn deu hanner. a|r rann gyntaf a ran+
nei yn deir rann. vn a|rodei y wassana+
ethwyr e|hun. y ỻaỻ y weithwyr newy+
dyon eglỽysseu. A|r dryded rann y aỻtu+
dyon ac y wyr dieithyr. Yr eil rann o|r ar+
dretheu. a|rannei ef yn bedeir ran. Y
rann gyntaf a|rodei ef y reidussyon. Yr

1001

eil y vanachlogoed. y dryded ran y ysgol+
heigyon ysgol. y bedwared rann y eglỽ+
ysseu tra mor. Ef a ossodes y degemeu a|r
kanuedeu y ruuein ac y seint thomas
o|r india drỽy sigillin esgob sarỽm yr
hỽnn a|dugassei o|r|india ỻẏaỽs o vein
gỽerthuaỽr. a rann o brenn y groc a
anuones ef y|r brenhin gan varthin
bab. Ef a adeilyaỽd manachlaỽc yn
adelingia. ac araỻ yn|wintỽn. ac araỻ
yn yscafftỽn. yn|y ỻe y bu elgin y uerch
ef yn abades. Jdaỽ ef y ganet mab a elw+
it edward. a phump merchet. vn o+
nadunt a vu amherodres. Yr eil a|vu
vrenhines yn ffreinc. y dryded a vu
vrenhines yn yscotlond. a dỽy o·nad+
vunt a vuant vanachesseu. 
U N vlwydyn a naỽ cant oed
oet crist. pann wledychaỽd edw+
ard uab alvryt. hỽnnỽ a|oresgynnaỽd
denmarc. Js oed no|e dat herwyd kel+
uydyt. ac uỽch noc ef herwyd gaỻu
a medyant. Nyt aeth y ryuel eiryoet
na orffei. ac idaỽ y ganet pum meib
a phump merchet. Henweu y meiby+
on oedynt. edylstan. alvryt. Edwin.
Edmỽnt. edryt. Ac edi y verch a
rodes ef yn wreic y chyarlys vrenhin
ffreinc. a dysgu ỻythyr a beris ef y|ỽ
veibyon. ac y|ỽ verchet. Ac odyna y
peris ef y veibyon dysgu ỻywodraeth
eu teyrnassoed. ac y|ỽ uerchet y peris ef
aruer o gogeil a|gỽerthyt a nytwyd.
a dyscu nydu a gwinaỽ udunt. 
G wedy hỽnnỽ y gwledychaỽd edyl+
stan y vab ynteu. yr hỽnn a gaỽs+
soedit o orderchyat. Hỽnnỽ dewr a|doeth
oed. ac ef a gymerth yn|dreth o wyned
vgein punt o|eur a thrychant pvnt o
aryant. ac ugein mil o warthec. ac
vn o|e|chwioryd a|rodes ef y vrenhin