Breudwd Rhyddiaith Gymraeg 1300-1425
English

Rhydychen, Llsgr. Coleg yr Iesu 111 (Llyfr Coch Hergest) – tudalen 81v

Brut y Tywysogion

81v

343

onadunt ef a rodes y casteỻwyr y castell
idaỽ. drỽy amot kael y heneideu a|e haelo+
deu yn iach. Ẏ ulỽydyn honno y kymerth
Jeuan urenhin benyt am y cameu a|ỽ+
nathoed yn erbyn yr eglỽys. a galỽ dra+
chefyn archescob keint. a|r esgyb a|r yscol+
heigon a|ymrodassynt y aỻtuded o achaỽs
gỽahard yr eglỽysseu. ac o achaỽs y gỽr+
thrỽm godyant a|ỽnathoed yr eglỽys yd
ymrỽymaỽd ef a|e etiuedyon a|e hoỻ uren+
hinyaeth ỻoegyr ac Jwerdon y duỽ a
phedyr a phaỽl. a|r pab a|r|pabeu ereiỻ
yn|y|ol yn dragywydaỽl. ac ar hynny gỽ+
neuthur gỽrogaeth gan tyghu talu
y baỽp o|r eglỽysswyr y coỻet. a thalu
mil o vorckeu pob blỽydyn y eglỽys
rufein. Y|ulỽydyn honno gwedy yma+
daỽ o|rys gryc a|r kymry. a mynnu he+
dychu ac ỽynt eilweith herỽyd y dyweit.
Ẏna y delit ef yg|kaer vyrdin ac y|dodet
y|garchar y brenhin. Ẏ ulỽydyn honno
y darestygaỽd ỻywelyn uab Jorwoerth
gasteỻ deganỽy. a|chasteỻ rudlan. Y
vlỽydyn rac ỽyneb y mordỽyaỽd Jeuan
urenhin ac amylder o ryfelwyr aruaỽc
ygyt ac ef hyt ym|pheitaỽ. ac ymaruoỻ
ac ef a|oruc Jarỻ fflandrys a bar a he+
naỽnt. ac anuon attunt a|wnaeth ieirỻ
sarur y·gyt a|e vraỽt ac anneiryf o uar+
chogyon. a gỽahaỽd attaỽ otho amhe+
raỽdyr rufein y nei. a chyfodi a|oruc y ry+
felu yn|erbyn phylip vrenhin freinc.
Ac yna y magỽyt diruaỽr ryfel y·ryg+
tunt. Otho amheraỽdyr rufein a|r iarỻ
o parthret flandrys yn ryfelu. a|r ffreinc
a ieuan urenhin o parthret peitaỽ yn
aflonydu. ac ueỻy o bop tu yd oedynt
yn kymhurthaỽ y ffreinc. ac yna yd|an+
uones phylip arderchaỽc urenhin ffreinc
lowys y uab y peitaỽ a ỻu ygyt ac ef
y ymerbynyeit a|brenhin ỻoegyr. ac yn+
teu e|hun a|r ffreinc ygyt ac ef a|dyna+
ỽd tu a|flandrys yn erbyn yr amheraỽdyr
a phan welas yr amheraỽdyr a|r iarỻ
hynny blỽg uu gantunt ỻauassu o vren+
hin freinc dynessau attunt. a|e gyrchu

344

yn|dic a|orugant. A gỽedy yr ymlad ef
a|syrthyaỽd y uudugolyaeth y urenhin fre+
inc. ac a yrrỽyt yr amheraỽdyr a|r ieirỻ
ar ffo o fflandrys a|bar a|henaỽnt. a phan
gigleu brenhin ỻoegyr y damỽein hỽnnỽ
ofynhau a|wnaeth gynhal ryfel a vei vỽy
a|gỽneuthur kygreir seith mlyned a|oruc
a brenhin ffreinc. ac ymchoelut y loegyr
a thalu ỻawer o|e coỻedeu y|r eglỽysswyr
ac yna y bu gyffredin eỻygdaỽt y|r eglỽ+
ysseu ar hyt ỻoegyr a chymry. Ẏ ulỽydyn
honno y bu uarỽ geffrei escob mynyỽ.
Ẏ ulỽydyn rac ỽyneb y|bu teruysc y·rỽg
ieuan urenhin a|saesson y gogled. a ỻaỽ+
er o ieirỻ ereiỻ a barỽneit ỻoeger. o
achaỽs na chatwei ieuan urenhin ac ỽ+
ynt yr henn gyffreith. a|deuodeu da a
gaỽssynt gan etwart a henri y brenhin+
ed kyntaf. a atygassei ynteu y|r teyrnas
pan rydhaaỽd rodi udunt y kyfreitheu
hynny. a|r teruysc hỽnnỽ a gerdaỽd
yn|gymeint. ac yd ymaruoỻes hoỻ wyr+
da ỻoegyr a|hoỻ dywyssogyon kymry yn
erbyn y brenhin. hyt na mynnei neb o+
nadunt heb y gilyd y gan y brenhin. na
hedỽch na chyfundeb na chygreir yny
dalei ef y|r eglỽysseu y kyfreitheu a|e tei+
lygdodeu. a dugassei ef a|e|rieni kyn no
hynny y gantunt ac yny dalei hefyt y
wyrda ỻoeger a|chymry y tired a|r kes+
tyỻ a gymerassei ỽrth y ewyỻys y gan+
tunt heb na gỽir na chyfreith. a gỽedy
eu dysgu o archescob keint. ac esgyb
ỻoegyr a Jeirỻ a|e barỽneit a gofyn idaỽ
a|rodei yr hen gyfreitheu da y|r teyrnas.
y gomed a|oruc. a herỽyd ry dywespỽyt
rac y hofyn ỽynt. kymryt croes a|oruc
ac ual kynt y kyfod·es y gogledwyr yn
y erbynn o|r neiỻ tu. a|r kymry o|r tu
araỻ. ac yn|y urỽydyr gyntaf y duc y
gogledwyr y|arna  ỽ dinas ỻundein.
ac yna y cyrchaỽd ỻywelyn ab Jorwo+
erth a|r kymry y amỽythic. a heb ỽrth+
ỽynebed y rodet idaỽ y dref a|r casteỻ. ac
yna yd|anuones gilis o breỽys mab
gỽilim o brewys robert y uraỽt y vre+