Breudwd Rhyddiaith Gymraeg 1300-1425
English

Rhydychen, Llsgr. Coleg yr Iesu 111 (Llyfr Coch Hergest) – tudalen 113r

Ystoria Carolo Magno: Can Rolant

113r

468

ytti holl urenhinyaeth y dayar. a|ll·awer
a|darestygeist|i hyt hynn. a llaỽer a darestygy
ettwa ac nyt oes hayach heb estỽg ytt o|r
yspaen y·gyt a|ỻaỽer o|wladoed ereill. ac y
mae adaỽ ytt ar estỽg babilon. Yyued* yỽ
heb·y beligant pa|hyder yssyd gann rolant
neu pa|aỻu yssyd idaỽ pan adaỽho estỽg y
saỽl urenhined hynny y Chyarlys. O|r
ffreinc heb·y gwennỽlyd y mae hyder Ro+
lant. y gỽyr nyt ỻei a|veidant noc a|vedyly+
ant. ac nyt ỻei a aỻant noc a|chỽennychant.
ac nyt oes ydan y nef dim ny aỻont o|r a ue+
dylyont y estỽg oc eu nerthoed. A chyme+
int y kar paỽb o|r freinc Rolant ac na|s naca+
ant ef o dim. o|r a vynno ỽrth y ewyỻys.
Nyt oes neb ryỽ da kyndrychaỽl ar helỽ Ro+
lant ny|s kyffredino y baỽb o dryzor a sỽllt
a meirch. ac arueu. a thlysseu. ac am|hynny
y keif ynteu unolyaeth paỽb. A thra|barha+
aỽd ymdidan y·rỽg Gỽennwlyd a Beligant
am Rolant. ỽynt a|wnaethant y urat ac
a|e ỻunyassant. yn|y ffuruf ac yn|yr ethry+
lith y geỻynt hỽy dyuot ac ef. A|chyuun+
ach y kerdassant o hynny aỻan yny deuth+
ant y|sesar aỽgustam hyt rac bronn Marsli.
Yno yd|oed varsli yn|eisted y myỽn cadeir o
eur. ac yn|y gylch kan mil o varchogyon pa+
ganyeit yn|daỽedaỽc. heb un geir ar benn
yr un o·nadunt. yn aros ac yn|damunaỽ
kenadeu Chyarlys. hyt rac bronn marsli y
deuthant ef a|beligant a gymerth Gỽen+
wlyd herwyd y laỽ. ac a|e duc hyt rac bronn
Marsli. ac a|dywaỽt ual hynn. Mahumet
ac apollo a|r|dỽyỽeu ereiỻ y gỽassaethỽn*
ni udunt a|th Jachao di uarsli. o ganhorthỽy
y rei y kỽplayssam ni dy hoỻ negesseu|di
rac bron brenhin freinc. Ny|s|attebaỽd
Marsli yr hynny. namyn y|diolwch o|e duỽ
e|hunan gan|dyrchauel y dỽylaỽ a|e ỽyneb
y uynyd. ỻyma y gwrda bonhedic hỽnn
heb·y belligant a anuones Chyarlys att·at|ti
y uenegi ytt furuf y|dagneued a|ỽneler a
thi. Datkanet ynteu heb·y marsli. Ac
yna y dyỽaỽt Gỽenỽlyd. Marsli heb ef a|th
Jachao|di y gỽr yssyd Jechyt y baỽb. a pho+
et agoret vo dy vryt a|th uedỽl o|m|dysc i

469

y|th gyffroi ar Jechyt. Chyarlys yssyd yn
anuon attat ti gorchymyn y gymryt bedyd
a ffyd grist. ac y rodi o·honat ti dy|dỽylaỽ
y·rỽg y|dỽylaỽ ef yn arỽyd gỽrogaeth idaỽ
a dala ohonat hanner dy urenhinyaeth y+
danaỽ ef. a|r hanner araỻ Rolant y nei
ynteu bieivyd. o gỽney hynny o|th uod
ef a|e kymer y gennyt. o·ny|s gỽney ef
a|th|dỽc o|th|anuod hyt yn ffreinc. ac a|th
garchara yno yny vych uarỽ o agheu
dybryt. Yna y kyffroes Marsli ar|lit ac
Jrỻoned. a|phei na|s achuppei reolwyr ef
a|e kyrchassei a|chnỽmp eur oed yn|y|laỽ.
a|thynnu y gledyf a|oruc gwennwlyd hyt
y hanner o|e wein. a|dywedut ỽrthaỽ ual
hynn. a gledyf ffydlaỽn prouedic gennyf|i
yn ỻaỽer ỻe perigyl. yr aỽrhonn y mae
reit ym dy gywirdeeb. kany liwya Chyar+
lys ymi vy|ỻad yma yn diaruot o|m gely+
nyon. Eu|hethrywyn a|oruc gỽyr udunt
oc eu|dryc·anyan. ac agreiffyaỽ yn uaỽr
a|oruc y wyrda ar uarsli y dryc·wybot
wrth gennat. A menegi idaỽ bot yn geỽ+
ilyd idaỽ kodi kennat yny wypit cỽbỽl
o|r a|dỽyettei* yn|digaentach. Ac yna tyn+
nu ỻinin y uanteỻ a|oruc gỽennỽlyd
dros y benn. a dodi y laỽ ar dỽrn y
gledyf a nessau ar uarsli yn aruaeth+
us a|dywedut ual hynn. Onyt agheu
a|m gỽehyrd i bo drỽc bo da gennyt ti
varsli. mi a|dywedaf ytti ual y gorchym+
mynnaỽd chyarlẏs. Ac ual y bo mỽy
dy gyffro ditheu varsli heb ef. y mae
Chyarlys yn gorchymmvn ytti ymcho+
elut ar fyd grist ac ymadaỽ a|geudỽyw+
eu. a rodi dy|dỽylaỽ y·rỽg dỽylaỽ chyar+
lys. a dyuot ar dal dy|linyeu y ymrỽy+
maỽ yg|gỽrogaeth idaỽ. A|th gymeỻ a|w+
neir o·ny deuy o|th uod. a|thi a geffy han+
ner dy gyuoeth. a|r hanner araỻ y ro+
lant y nei. ac o·ny deuy o|th|uod ti a deuy
o|th anuod. ac a|th garcherir ual y dyly
enwir. Ac weldy yma ytti lythyr
Chyarlys yn inseilyedic ac yn|gayet.
a thi a|wely yn|y llythyr gyffelyb y|r a
dywedeis i. neu a vo hagrach. ac anaws