Breudwd Rhyddiaith Gymraeg 1300-1425
English

Rhydychen, Llsgr. Coleg yr Iesu 111 (Llyfr Coch Hergest) – tudalen 116r

Ystoria Carolo Magno: Can Rolant

116r

480

na challon. Ac odyna o hyt y benn ymo+
ralỽ a|oruc Turpin ar urynn llewenyd. a|r hoỻ
lu a gymerass˄ant gogonyant o e˄iryeu turpin.
Ac odyna y kyrchaỽd Gereint. a|Gerard mal+
cabrin ac algalif. deuwr gadarn o|r paganye+
it. o nerth traet eu meirch. ac ny thy˄gyaỽd u+
dunt nac arueu na|dim yny vuant dan dra+
et eu meirch yn ueirỽ y|r ỻaỽr dan draet y
cristonogyon. Ac ar|uyrder ytt ny thygyei
y|r paganyeit arueu rac dyrnodeu y cristo+
nogyon mỽy no ỻiein yn vn·dyblic. 
phann welas Oliuer hynny hoffi y gwyr+
da a|oruc ual hynn. Grymus yỽ an|gwyr
heb ef. ac ar ny cheiff ymlad ar·nadunt mi
a|atwen arnunt y mynnynt y gaffel. A dỽ+
yn ruthur y un o|r paganyeit a|e ysglyfye+
it y ar y uarch y|r ỻaỽr a|e vỽrỽ yn uarỽ
y wrthaỽ val y|dylyei ysgymun. a dyỽe+
dut ỽrthaỽ ual hynn bit dy ymdiret ti ym
Mahumet. ac ueỻy y|keidỽ Mahumet a
ymdiretto idaỽ. Ac yn uffern y tal ef ytti
dy gyfloc. am|dy wassanaeth yma idaỽ.
Ac yn|y ỻe wedy hynny ỻad ystalmarck
a|e vỽrỽ ymplith y meirỽ y dalu y eneit y
bluto a|wassanaethassei. Ac nyt oed o|deu+
dec gogyfurd y paganyeit heb eu|lad* namyn
deu Margant a Gerub. a|r rei hynny a|oed yn an+
noc eu gwyr ac yn eu moli. a marchaỽc
da oed bob un onadunt. ac vn o·honunt a
duc ruthur y oliuer. a gossott ar·naỽ a
gwayỽ yn|y uỽn. ac ny dygrynoes idaỽ
dim ac ny ffrydyaỽd Oliuer o|e gyfrỽy
yr hynny. Ac nyt yttoed Rolant yn goe*+
ffowys o|lad y elynyon. a|r neb a vrathei
neu yd annwaetei arnaỽ. ny bydei reit
yr eil gyflauan arnaỽ. a thra barhaod y
wayỽ nyt aruerod o araf araỻ. A phym+
thec gossot a|oruc a|e wayỽ a chelein a|ladod
ar bop gossot. a phan|daruu idaỽ dorri y
wayỽ tynnu durendard y gledyf a|oruc.
a dỽyn ruthur y cherub a|e daraỽ ar war+
thaf y benn. yny hoỻdes yr aruev a|r gỽr
a|r march yn deu hanner hyt y ỻaỽr. A
dywedut ỽrthaỽ ual hynn. Kymer kynny
yg gobyr dy ennwired. ac ueỻy y gnottaa
Mahumet y rodi y|r neb a|e gwassanaetho.

481

A C yna yd|ymlityaỽd Rolant ỽynt
yn aruaethus. a|bit dogyn o uanac
ar gerdet o·honaỽ yn eu plith ual y
gwelit ỽynt yn|digỽydaỽ gan y gledyf
ual y|dygwydei yt y kynhayaf gan vede+
lỽr kyfrỽys. ac ny orffowyssei neb o|r|freinc
yn ỻad y paganyeit. ual y gellynt oreu dis+
gyblu ỽrth Rolant. A|ỻawen uu durpin
archescop am|hynny. ac annoc y gwyr
a|oruc ac eu hoffi ual hynn. gỽiỽ oed han+
uot y|gwyr hynn o freinc. y gwyr a ysgae+
lussa eu buched yma yr buched dragyỽ+
ydaỽl. Ac ar hynny Oliuer a|erlynod y
elynyon a dryỻ y baladyr yn|y laỽ. Ac a
hỽnnỽ taraỽ maỽstaron ar awch y helym
yny blycka yn|y benn yny vyd y emenn+
nyd a|e lygeit o|e benn. ac ynteu yn uarỽ
y|r ỻaỽr. Ac eilweith y trewis Torren
pagan yny uu y paladyr yn dryỻeu.
a|e gerydu a|oruc Rolant am|hynny.
a dywedut ỽrthaỽ. Nyt o nerth y fynn
y mae kynnal brỽydyr. a|pha|le y|mae
haỽdyclyr dy|gledyf di. Ac yna y tyn+
naỽd Oliuer y gledyf ac y dywaỽt. ny
bu reit ymi namyn ffonn y ymlit y kỽn
Ac yna taraỽ gantunt* a|oruc oliuer. a
tharaỽ un o·nadunt ar warthaf y benn
yny vyd y cledyf trỽydaỽ a|thrỽy y holl
arueu a|thrỽy y march hyt y ỻaỽr yn
dwyrann o bop tu y|r cledyf. ar yr ryỽ
dyrnaỽt hỽnnỽ heb·y rolant yd|atwen i
dy uot ti yn|gedymdeith ymi. Ac o|r ryỽ
dyrnodeu hynny y keffy di annỽylyt
Chyarlys. Ac yna ymoralỽ yn|duhun
a|orugant ar uynyd ỻewenyd. a|pha+
ỽb oc eu lu* yn eu|hol ỽynteu. Odyna
Gereint ac Egenler a|gyrchassant Tu+
not un o|r paganyeit. ac vn o·nadunt
a|e brathod yn|y|daryan. a|r ỻaỻ yn|y|lu+
ruc trỽydyaỽ berued yny uyd yn varỽ
y|r ỻaỽr. ac yn|nessaf y hynny y ỻada+
ỽd yr archescob ffidorel eu|dewin ỽy a
dỽyỻod y|dewindabaeth ỽynt y aghev
Ac yna ymlad a|orugant o bop tu yn
wychyr greulaỽn. ac nyt oed debic eu
deulu. y neiỻ o·nadunt yn ỻad a|gyuar+