Breudwd Rhyddiaith Gymraeg 1300-1425
English

Rhydychen, Llsgr. Coleg yr Iesu 111 (Llyfr Coch Hergest) – tudalen 147r

Trioedd Ynys Prydain, Cas Bethau, Enwau ac Anrhyfeddodau Ynys Prydain

147r

600

Tri ystyr yssyd y hustyng. Medyant. a
thỽyll a gỽylder. Tri chadarn byt argl+
ỽyd a|drut a|didim.*Tri chaspeth doethy+
on ruuein. Milgi hỽyr. a bard annigryf.
a|gỽreic hagyrdrỽc. a chas gantunt heuyt.
Gỽr kerdgar calet. a|gỽreic ot eidic. a march
hỽyr goscoedic. A chas gantunt heuyt.
hỽch byrr byỽ. a march marỽ. ac ache+
naỽc syberỽ. a gỽrach vach veichaỽc.
Tri chaspeth gỽilim hir. saer hopkyn
ap thomas. efferen sul. a dadleu. a march+
nat. a chas gantaỽ heuyt. tauarneu.
a cherdeu. a chreireu. Tri dyn yssyd gas
gantaỽ. effeirat. a phrydyd. a chlerỽr.
[ uedodeu. ~
*Enỽeu ynys prydein a|e|rac·ynyssed a|e anry+
K yntaf enỽ a|uu ar yr ynys honn. kynn
no|e chael na|e chyuanhedu. clas myr+
din. a gỽedy y chael a|e chyuanhedu y vel
ynys. a gỽedy y goresgynn o brydein uab
aed maỽr y|dodet arnei ynys prydein.
Teir prif rac·ynys yssyd idi. a seith rac+
ynys ar|hugeint. yssyd y·danei. Sef ynt
y teir rac·ynys. Mon. a Manaỽ. ac ynys
weir. a|thri prif aber a seith ugeint y+
danei. A|phedỽar prif porth ar dec a|deuge+
int. a their prif gaer ar|dec ar hugeint.
Nyt|amgen. kaer alclut. kaer lyr.
kaer haỽyd. kaer efraỽc. kaer gent. ka+
er|wyranghon. kaer lundein. kaer lirion.
kaer golin. kaerloyỽ. kaer gei. kaer
siri. kaer wynt. kaer went. kaer grant.
kaer daỽri. kaer lỽytkoet. kaer vyrdin.
kaer yn aruon. kaer gorgyrn. kaer ỻe+
on. kaer gorcon. kaer cusrad. kaer urn+
as. kaer selemion. kaer mygeid. kaer
lyssydit. kaer beris. kaer ỻion. kaer
weir. kaer gradaỽc. kaer widaỽl wir.
Pedwar prif enryued ar|dec ar|hugeint
yssyd yndi. kyntaf yỽ. Prenn yssyd yg
coet ydyn yn ynys prydein. tebic yỽ y
goỻ. a gỽryt yn hyt y deil. a|r pren yssyd
yn rannu yn dỽy geinc. a|r neiỻ ran o|r prenn

601

amser haf a|dyf risgyl a|deil a|mes arnaỽ.
a|phan|del gayaf y dygỽyd y ffrỽyth a|e deil
a|e risgyl y arnaỽ a|e adaỽ ynteu yn noeth.
ac yn gynhebic y hynny ual y tyf deil a ffrỽ+
yth a risgyl yr haf ar|y neiỻ hanner y|r
prenn. veỻy y tyf y gayaf ar yr hanner araỻ
y|r prenn. deil a ffrỽyth a risgyl. A phan|del
yr haf y kilyant. ~ ~   ~ ~ ~
Eglỽys yssyd yn ynys prydein a mynnỽent.
pỽy bynnac a ledrattao dim yndunt. ny diga+
ỽn tynnu y laỽ y ar yr eidaỽ y bo yn|keissaỽ
y|dỽyn. yny del yr offeirat plỽyf a|e uendigaỽ ~
Ederyn yssyd yn ynys prydein yn pressỽyl+
aỽ y myỽn tarrenni maỽr. doet y neb a|vyn+
no uch penn y nyth. a dywedet yg kymraec
neu yn saesnec a yttỽyt ti yma y|myỽn.
o|r byd ynteu yno. ef a atteb yn|yr un ieith.
ac a|dyweit p|un wyt ti a|pheth a vynny.
dywedet y dyn yna. Dyret aỻan. a|mi a|th
ladaf. ac ynteu yna a|daỽ y·dan gỽynuan
a|griduan. ac wylouein. ac a|dyweit. Gwae
ui druan paham y|m gwnaethpỽyt i. kanys
yr aỽrhonn y bydaf uarỽ. ac ef a|daỽ yn gyt+
neit att y dyn ~ ~ ~ ~ ~  
Ryỽ lynn anodyn yssyd yn ynys prydein
kerdet y neb a uynno hyt yno. a dywedet
e·chwynna im hynn o da ac ennỽet yr hynn
a|uynno. Ac yn gyt·neit ef a|e keiff os ter+
vyn ar y|dalu a|dyt. ac ony|s tal ef yn|y ter*+
yn gossodedic. ny cheiff vyth yno mỽy ~ ~ ~
Maen dognus y ueint yssyd yn ynys prydein.
wyth miỻtir y ỽrth y mor. a|thyỻat yssyd
yn|y maen. a|r maen yssyd ar benn mynyd
uchel. A phan uo y mor yn ỻanỽ. y ỻeinỽ
y tyỻat ar y maen o dỽfyr hyt y ymyleu. a
phan uo trei y mor. ny byd yn|y maen un|dafyn ~
Yn|y mynyd a|elỽir pec y mae gogoueu.
pỽy|bynnac a|savo yn|eu|hymyl. a|bỽrỽ diỻ+
ỻat yndunt. ef a|e hymyl y gỽynt ỽynt aỻan
ac a|e kyuyt y|r awyr. ~   ~  
Ar vynyd salysbri y mae mein maỽr ar
weith gordrysseu. heb vedru o neb py uod y
dyrchafỽyt. na phy geluydyt ~

 

The text Cas Bethau starts on Column 600 line 3.

The text Enwau ac Anrhyfeddodau Ynys Prydain starts on Column 600 line 16.