Breudwd Rhyddiaith Gymraeg 1300-1425
English

Rhydychen, Llsgr. Coleg yr Iesu 111 (Llyfr Coch Hergest) – tudalen 248r

Delw'r Byd

248r

996

dwar defnyd. Corff yỽ prenn pan losger.
ac a|henyỽ o tan ohonaỽ a|a yn wres. ac
a henyỽ o|r dayar a|a yn ỻudỽ. ac a henyỽ
o|r|dỽfyr a|r awyr a|a yn vỽc. a|gỽlybỽr yn
yr wybyr. Sef achaỽs y mae chwerỽ mỽc.
ỽrth y uot yn rannaỽc ar y mor. neu y
dayar. kyffelybrỽyd y|r syr a|welir y nos
yn|dygỽydaỽ o|r awyr. nyt syr y rei hyn+
ny. namyn marỽar a ehettont o|r|tan
defnyd gan y gỽynneu yn yr awyr. A
phan|dygỽydont yn|yr awyr gỽlyb y diffod+
ant. Y tan yỽ y pedweryd defnyd an+
nyaỽl*. a|e teruyn yỽ o|r ỻeuat hyt yr
awyr. ac megys y mae teneuach ac ys+
caỽnach yr awyr no|r dỽfyr. a|r dỽfyr yn loyỽ+
ach. ac yn hidleidach no|r dayar. Yn|y ueint
honno y mae teneuach ac ysgaỽnach y
tan defnyd. no|r dỽfyr defnyd. hỽnnỽ yỽ
yr awyr pur. a|hỽnnỽ a laỽenhaa o oleu+
ni tragywyd. ac o hỽnnỽ y kymer yr
egylyon corfforoed pan anuoner ar y dyn+
yon y|r dayar. Yn hỽnnỽ y maent seith
seren pob un o·nadunt yn|y briaỽt gylch.
ac a|troir yn|eu|kylcheu yn erbyn y byt.
ac am|eu gỽibiaỽdyr redec y gelwir ỽynt
yn|blannedeu kyueilornus. Y rei hynny
o diruaỽr gymeỻ a redec y ffuruauen a
gribdeilyr o|r dỽyrein y|r gorỻewin. Ac es+
soes oc eu redec annyanaỽl y prouant vy+
net yn erbyn y|byt. megys ednogyn yn
olỽyn neu yn rot melin. yn erbyn troat
y rot yn|y gỽrthỽyneb y kerda. Wynteu
ual hynny a|wibyant. weitheu y danat.
weitheu y arnat. herỽyd ual y|bo rot y
ffuruauen. Kyntaf o|r seith blanet hynny
yỽ y ỻeuat. Sef achaỽs y mae mỽy y gỽe+
let no|r rei ereiỻ. kanys nessaf y|r dayar
yỽ y chylch. yn yr honn y mae ansodedic
yndi. Corff y|ỻeuat peỻenn yỽ tanaỽl o
anyan. a dỽfyr yn|y chymysc. Ac ỽrth
hynny nyt oes priaỽt oleuat idi. namyn

997

ual drych y ỻeuuerhaa yr heu* hi. a|r
tywyỻỽch a|welir yndi o|r dỽfyr y goleu+
haei y dayar megys yr heul o anyan
y|dỽfyr y dywedir y vot. Ef a|dywedir
hagen pei na bei gymysc yndi o|r|dỽfyr.
y goleuhaei y dayar megys yr heul. ac
herỽyd y nesset mỽy y gỽressaei. kanys
mỽy o|laỽer a|helaethach no|r dayar yỽ.
kynny bo mỽy no gỽaelaỽt baril y gỽelet
o·dyma rac y huchet. Y tu a|vo y|r ỻeuat
gyfarỽyneb a|r heul a uyd goleu idi. a|r
tu a vo y ỽrthi a vyd tywyỻ. a pho peỻaf
y ỽrth yr heul. yna y byd cỽplaf y ỻeuat.
Ny thyf heuyt nac ny|leihaa. val y kilio
yg|gỽascaỽt y dayar o wyneb yr heul
y kyỻ y goleuat. a chyt·kerdo beunyd o|r
dỽyrein y|r gorỻewin o gymheỻyat y
ffuruauen. Eissoes yn erbyn yn kyffro
y|dayar y ỻafurya y gerdet hoỻ nen  
atus yn wyth diwarnaỽt ar|hugeint.
Y chylch hitheu a|dywedir y gwplau yn
un ulỽydyn eisseu o ugeint. Os y ỻeu+
at y pedwyryd dyd o|r prif a|go˄cha. ual
ỻiỽ eur. gỽynt a|ardengys. Os yn|y
cornel uchaf idi y byd tywyỻ. arỽyd yỽ
y byd glaỽaỽc ar y thỽf. Os yn|y perued.
arwyd sychin ar y ỻaỽn ỻoneit. Yr eil
planet yỽ mercurius. Crỽnn yỽ o|ffur+
yf tanaỽl o annyan mỽy nogyt y|ỻeu+
at. a|e oleuat a|e leuuer y gan yr heul.
Ac un|diwarnaỽt eisseu o ugeint y ker+
da sygneu zodiatus. Trydyd planet
yỽ uenus. crỽnn o ffuryf. a|thanaỽl o
annyan. ac a|lauurya y redec yn erbyn
kyffro y dayar. wyth niwarnaỽt a
deugeint. a thrychant yỽ y chylch yn
kerdet zodiatus. Pedweryd planet
yỽ yr heul. crỽnn o ffuryf. a thanaỽl o
annyan. mỽy wythweith no|r dayar.
ac y genthi y daỽ goleuat y syr. ac a
gerda o|r dỽyrein y|r gorỻewin o gynỽryf
[ y|ffuruauen.