Breudwd Rhyddiaith Gymraeg 1300-1425
English

Rhydychen, Llsgr. Coleg yr Iesu 111 (Llyfr Coch Hergest) – tudalen 243v

Delw'r Byd

243v

978

a phỽynt yssyd yn|y kymherued y|r byt.
mal pỽynt yg|kymherued kylch. ac nyt
oes dim yn|y chynnal. yr hoỻ|dayar. na+
myn gỽyrtheu duỽ. Nyt a dros y ther+
uyn mỽy noc vn o|r|defnydyeu ereiỻ.
Odyna y mae y mor ygkylch y dayar.
mal|am·aerỽy. a fford trỽydi y|r dyfred.
megys gỽythi trỽy gorff dyn. y ardym+
heru y sychdỽr ympob|ỻe. Ac ỽrth hyn+
ny pa|du bynnac y clader y dayar. ef a
geir dỽfyr yndi. Yn bum rann y rennir
yr hoỻ daear. a|r dỽy rann eithaf o·nadunt.
ny eỻir eu pressỽylaỽ rac oeruel. a|r
rann perued yssyd ampressỽyledic rac
tra·gỽres. ~ A|r dỽy gymherued yssyd ar+
dymheredic o|r gỽres o|r neiỻ|parth. a|r
oeruel o|r tu araỻ. Pei kneuit tan y gay+
af pann uei oeruel. adan yr awyr noeth.
ny eỻit pressỽylaỽ yn|y|tan rac y|wres. o
bop parth y|r tan o beỻ. yn|y ỻe nat ymgyr+
haedei wres y tan y bydei y tra·oeruel.
Ac y·rỽng y tỽym a|r oer o|bop parth y|r
tan y|bydei dỽy lin ardymheredic. o|r oer+
uel o|r neiỻtu. a|r gỽres o|r tu araỻ. Val
hynny y gỽna yr heul. Kyntaf o|r ran+
neu hynny yỽ. Septemtrionalis. Eil yỽ
solsticialis. Tryded yỽ. equinoctialis.
Pedwyred yỽ. brimialis. Pymhet yỽ.
aỽstralis. Nyt oes yr vn bressỽyledic y
ni. namyn aỽstralis e|hun. a|r rann
ardymeredic honno a rennir yn teir
rann ygkylch mor groec. vn yỽ yr asia.
araỻ yỽ europa. Tryded yỽ yr affrica.
Teruyn yr asia yỽ. o|r septemtrio trỽy
y dỽyrein hyt ar ueridiem. Europa
yssyd o|r gorỻewin hyt y gogled. Yr affri+
ca. o|r deheu y ỻe a|elwir meridies. hyt
y gorỻewin. Yr asia a gauas y henỽ y
gan asia vrenhines. Ac o|honno kyntaf
brenhinyaeth yỽ yn|y|dỽyrein. paradỽys.
ỻe kyflaỽn o bob kyfryỽ degỽch. a difford
y baỽp. kanys damgylchynedic yỽ o vur

979

tan hyt y nef. Yno y mae prenn y uuched a
vỽytao o·honaỽ. yn|yr ansaỽd honno y para
byth. Yno y kyuyt ffynnaỽn o|r|dayar. A
honno a|wehenir yn pedeir auon. a|r a+
uonoed hynny a|ant yn|y dayar o vyỽn
paratwys. ac y deyr·nassoed ereiỻ ympeỻ
yd|ant. Vn o·nadunt yỽ ffyson. a honno
heuyt a elwir ganges. ac a|daỽ o vynyd
ocorbares yn|yr india. ac yn erbyn y|dỽyrein
y kerda yn|y mor. Eil auon yỽ gẏon. ac
a elwir nil. ac a|gyuyt o|r dayar gyr ỻaỽ
mynyd athlans. ac yn|y|ỻe yd a y|r dayar.
Ac yn|dirgel y kerda yn|y dayar hyt yn|tra+
eth mor rud. Ac y kerda o newyd y ogylchy+
nu gỽlat y blammonyeit. a thrỽy yr eifft
y kerda ac y gỽahana yn seith aber y gyr+
chu ffacta y mor maỽr gyr ỻaỽ alexandria.
Tigris ac euffrates y dỽy auon ereiỻ. a|ger+
dant o|r ffynnaỽn y tu ac armenia. o vynyd
caỽcas y ỻithrant. a thu a|r deheu y troant
e eu hynt. ac y kyrchant y mor perued. yr
hwnn a|elwir mor groec. O|r|tu hỽnt y bara+
dỽys y mae ỻawer difford amrauaeul rac se+
irff ac anniueileit creulaỽn. Odyna y|mae
gỽlat yr india. a|gauas y|henỽ y|gan yr auon
a elwir indus. Ac a|daỽ o septemtrio o uynyd
caỽcas. ac y|r dehev y kerda. ac yd|a ym mor
rud. Teruyneu yr india yssyd hyt y gorỻeỽ+
in. ac o honno yd|ennwir mor yr india. Ac  ̷
yn|y mor hỽnnỽ y|mae ynys a|elwir taphane.
arderchaỽc o|dec dinas. Yn|yr ynys honno
y byd deu haf. a thyuu a|wna yndi pob peth
ym pob amser. Yn|y mor hỽnnỽ y|mae crisa.
ac ergete. dỽy ynys ffrỽythlaỽn o|eur ac
aryant. ac yn wastat y blodeuant. Ac yno
y megir dynyon. ac y ỻiwir o|r ỻiw a dewis+
sont. Yno y mae mynyded eur. ac rac seirff
ac adar y griffyt. ny eỻir attunt. Yn|yr india
y mae mynyd caspius. ac o hỽnnỽ yd ennỽir
mor caspium. ac y·rỽng y mynyd hỽnnỽ a|r
mor y dỽyrein y dywedir ry warchae o alexan+
der maỽr kenedloed dywal gynt. Sef oed y